Oud Wulven

Ligging Aan de Oud Wulvenseweg, nr. 10, in de gemeente Houten, ten zuiden van het huidige Jeanette Oord. Het kasteel stond 50 m ten zuiden van het herenhuis.

Gravure van Hendrik Spilman naar Jan de Beyer ca 1750

Ontstaan Het kasteeltje is gebouwd in 1635.
Geschiedenis Het kasteel stond hoogstwaarschijnlijk op dezelfde plaats waar in vroeger tijden het stamslot van het geslacht Van Wulven heeft gestaan. De oorsprong van deze familie en dit kasteel is niet bekend, maar reeds in 1196 wordt de naam van dit machtige ministerialengeslacht in de bronnen vermeld. Bij het slopen van de restanten in 1949 en en het opruimen van de heuvel in 1954 werden nog de fundamenten gevonden van een bakstenen toren van grote kloostermoppen en daaronder een brandlaag. Dit wijst op een houten gebouw dat aan het stenen voorafgegaan moet zijn. De buitenplaats heeft dus waarschijnlijk twee voorgangers gehad. Tevens werden vondsten van aardewerk gedaan daterend vanaf de tiende eeuw tot de late Middeleeuwen.
In het boek 'Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht' uit 1995 wordt bovenstaande echter weer tegengesproken. Volgens hen heeft intensief archief- en veldonderzoek geen aanwijzing voor een 13e-eeuws huis Oud-Wulven ongeleverd. Het huis van de Van Wulvens van vóór 1206 zal ter plaatse van Het Rondeel moeten worden gezocht. Waarschijnlijk berust de gedachte dat Oud-Wulven het oudste kasteel van de Van Wulvens was, slechts op de toevoeging 'Oud'.

In de dertiende eeuw was Oud Wulven in het bezit van de familie Honderdmark. Er wordt aangenomen dat zij een tak vormde van de Van Wulven's, omdat het vrij onaannemelijk is dat de rechtsmacht al zo vroeg zou zijn overgegaan op een vrij onbekende familie. De familie Honderdmark bleef tot in het derde kwart van de veertiende eeuw in het bezit van Oud Wulven. De hoofdtak van het geslacht bewoonde inmiddels sinds het einde van de dertiende eeuw een nieuw kasteel, Wulven genaamd.

In 1394 wordt Gerrit Pelgrimsz van Luttikenhuys met Oud-Wulven beleend. Oud-Wulven is dan een leen van de bisschop. In de leenbrieven wordt dan echter alleen over het gerecht, de tijns en drie hoeven land gesproken en niet meer over een kasteel. Mogelijk was Oud-Wulven een allodiaal bezit en dan vonden de beleningen of overdrachten bijna altijd mondeling plaats.

In 1634 kocht Johan van Toll de ambtsheerlijkheid Oud-Wulven en Waaijen en liet er een jaar later een buitenverblijf bouwen, waarvan het dienstgebouw bewaard is gebleven. Het kasteel is afgebeeld op een schilderij uit 1640, dat (heel aannemelijk) werd vervaardigd naar aanleiding van de voltooiing van de buitenplaats. Het was gebouwd op een motte (heuveltje) met daarin de kelderverdieping en de dienstingang. Het was qua hoofdvorm en plattegrond in feite een woontoren, bestaande uit twee bouwlagen en een zolderverdieping onder een schilddak. Een stenen trap voerde naar de hoofdingang, die werd geaccentueerd door de een deuromlijsting in renaissancestijl.
Een gedeelte van het kasteel heeft vroeger dienst gedaan als gevangenis. Er wordt zelfs beweerd dat er onderaardse gangen hebben bestaan, die van het kasteel naar kasteel Heemstede leidden. Deze gangen zijn nu zeker niet meer in tact. Uit historische bronnen is echter niet op te maken of ze ooit hebben bestaan. In de loop van de negentiende eeuw onderging het huis een ingrijpende verandering, nadat de funktie als zomerverblijf door de inmiddels tot herenhuis verbouwde hofstede was overgenomen. Deze hofstede behoorde ook tot het kasteel. De verdieping en de zolder werden afgebroken, evenals de torenkoepel. Ervoor in de plaats kwam een zadeldak en de aldus ontstane zoldering werd als duivenhok ingericht.

In 1772 wordt het huis Oud-Wulven beschreven als 'een fraai Gebouw, met een Koepeltorentjen er neven, dat op een met groen bewasschen Bergjen staat'.
Tussen 1799 en 1910 was Oud-Wulven in bezit van de familie Testas. Deze familie liet het kasteeltje ingrijpend veranderen, nadat het zijn functie als zomerverblijf verloren had, doordat de hofstede was omgebouwd tot herenhuis. De bovenste verdieping en zolder werden afgebroken, evenals het dak van de toren. Wat overbleef werd voorzien van een zadeldak. Wat overbleef van de toren en de nieuwe zolder werden ingericht als duivenhok.

Begin vorige eeuw was het kasteel behoorlijk in verval geraakt. Plannen om het kasteel te restaureren bestonden al voor de Tweede Wereldoorlog. Ze zijn door het uitbreken van de oorlog niet ten uitvoer gebracht. Na de oorlog werd besloten tot restauratie, onder leiding van de architect C.W. Rooyaards te Schoorl. Tijdens die restauratieperiode is bij een storm in de nacht van 29 op 30 maart 1947 de toren van het kasteeltje omgewaaid en door de gewelven en het huis gevallen. Na de schade te hebben opgenomen, bleek dat herstel niet meer mogelijk was.
Bij het slopen van de restanten in 1949 en en het opruimen van de heuvel met de kelders in 1954 zijn de nog overgebleven delen van de omlijsting van de hoofdingang aan de gemeente Houten geschonken. In deze omlijsting staat een inscriptie met het jaartal 1635. Daar maken we uit op dat het kasteel in dat jaar gebouwd werd.

Bij een inventarisatie in 1986 bleken veel delen van de omlijsting geheel verdwenen en andere zwaar beschadigd te zijn. Toen is, in overleg met de Rijksgebouwendienst, besloten tot het maken van een restauratieplan voor het poortje van Oud Wulven. Dit plan werd opgezet met het doel het poortje te gebruiken als omlijsting voor de entree in de westgevel van het nieuwe gemeentehuis, naar de achterliggende binnenhof. Waar het nu ook te vinden is.
Onderdeel van de omlijsting is de zogenaamde wapensteen. Hierin is een wapen afgebeeld waarvan werd aangenomen dat dit het wapen was van de ambachtsheerlijkheid Oud Wulven en Waijen. Daarvan was het kasteeltje een onderdeel. Na uitgebreid onderzoek bleek, dat de ambachtsheerlijkheid als enige binnen de gemeente Houten geen wapen bezat. Ook bleek dat de aanwezige afbeelding van vierpuntssterren in het wapen, volgens de wapenkunde, onjuist is.
Het wapen had toebehoord aan de derde eigenaar van het kasteel: Johannes Rothe, gedoopt in de Nieuwe Kerk te Amsterdam op 10 december 1628. Hij was op 10 juli 1658 eigenaar van Oud Wulven geworden. Verdere studie leerde dat de aanwezige goudkleur vervangen moest worden door zilver en dat de sterren vijfpuntig moeten zijn. Na het schoonmaken van de steen bleek het wapenschild door de steenhouwer in de zeventiende eeuw zeer fijn gedetaillleerd te zijn afgewerkt.
Bovenstaande is in strijd met hoe het wapen er nu na de restauratie uit ziet. Momenteel is het een rood wapen met een diagonale goudkleurige diagonale balk van linksboven naar rechtsonder met een rode klimmende leeuw. Onder en boven deze balk bevinden zich 3 goedkleurige sterren met 6 punten.
Bewoners 1196 geslacht Van Wulven
13e eeuw - ca 1380 familie Honderdmark
1634 Johan van Toll
10 juli 1658- Johannes Rothe
1799 - 1910 familie Testas
Huidige doeleinden Het poortgebouw heeft een bestemming gekregen binnen het nieuwe gemeentehuis
Opengesteld Het poortje is vrij te bezichtigen
Foto's Foto van het huis van voor 1947 Foto van het poortje Oude foto van het kasteeltje uit ca 1930 satellietfoto van het terrein waar Oud-Wulven gestaan heeft
Tekening van het huis door Hendrik Saftleven uit 1650 Olieverf tekening van het landgoed Oud-Wulven uit 1640 Oud-Wulven te Houten K. Haman (1895) Oud-Wulven te Houten als Johanna Oord (1910)
Bronnen Tekst: Kranteartikel: Poortje van Oud Wulven: restant van vergane glorie
Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, 1995
Otto Wttewaall, Het kasteel Oud Wulven, In: Het kromme Rijngebied, 1995, nr. 2, blz. 35 - 38
Afb. 1: boek: Provincie Utrecht, 1966
Foto 1 en 2: hetzelfde kranteartikel
Foto 3: Otto Wttewaall, Het kasteel Oud Wulven
Foto 4: google maps
Afb. 2: Houten ontstaan en groei. Serie Monumenten-inventarisatie provincie Utrecht Afb. 3: Otto Wttewaall, Het kasteel Oud Wulven
Afb. 4 en 5: uit eigen archief