Heemstede (II)

Ligging	Ligt aan de Heemsteedseweg in de gemeente Houten.
Ontstaan	Dit huis werd gebouwd in 1645 in Hollands Classistische stijl. Opdrachtgever was Hendrick de Piek.
Geschiedenis	Het huis van de ambachtsheerlijkheid Heemstede lag aan de Houtense Wetering, op ongeveer een 500 m afstand van het Middeleeuwse Heemstede (I). Een ambachtsheerlijkheid was een bepaald rechtsgebied dat door een ambachtsheer bestuurd werd. Het huis Heemstede werd gebouwd als jachthuis. Doordat in de 17e eeuw de kastelen hun funktie als verdedigbare vesting verloren, werd er ook bij de bouw van Heemstede gelet op luxe en prettig wonen. En zo werd dit huis dan ook een lustoord bij uitstek en een van de meest bezochte en bezongen buitenplaatsen in Utrecht. Het huis wordt gekenmerkt door een strak symmetrische stijl. Op alle vier de hoeken staan half in het gebouw opgenomen hoekige torens, die het huis, dat door een brede slotgracht omringd is, een feodaal aanzien geven. Het huis kan worden beschouwd als een zeventiende-eeuwse variant op de middeleeuwse woontoren. Het lag destijds in een uigestrekt park in Renaissancestijl met sierlijke wandeldreven, barokke tuinen, die overdadig versierd waren met keurig geschoren hagen, siergewassen, fonteinen en volières. Hendrick de Pieck en zijn vrouw Maria van Winssen laten het huis bouwen op een perceel, waar al een gebouw gestaan had. In een akte uit 1347 wordt melding gemaakt van een "steenhuse", dat in de buurt van het huidige Heemstede moet hebben gestaan. Over dit steenhuis onbreekt verder alle informatie. Na Hendrick de Piek van Wolfsweerd komt het huis in 1680 in bezit van Diederick van Veldhuysen, die dan pas 28 jaar oud is. Hij is een telg uit een zeer gefortuneerde Utrechtse familie en bekleedde tijdens zijn leven tal van vooraanstaande functies. Met de komst van deze vermogende heer breken de glorietijden van Heemstede aan. Door zijn rijkdom was van Van Velthuysen in staat het interieur van Heemstede aanmerkelijk te laten verfraaien. Hiervoor gaf hij aan de beroemde Franse kunstenaar Daniël Marot opdracht de bestaande ruimten in het kasteel te moderniseren in de dan opkomende Lodewijk XIV stijl. Uitwendig bleef praktisch alles bij het oude. Daarnaast gaf Van Velthuysen grote sommen geld uit om de bestaande tuinen opnieuw in te richten en fors uit te breiden volgens de toen gangbare opvatting van de Franse barokke tuinarchitectuur. De tuinen waren rijkelijk ‘gestoffeerd’ met hoge geschoren hagen, priëlen, vijvers met fonteinen, beelden en sierbanken. In die tijd waren de tuinen een bezienswaardigheid van de eerste orde en maakte Heemstede beroemd tot ver buiten de landsgrenzen. Van Velthuysen sterft in 1716 en Heemstede wisselt daarna in korte tijd een aantal keren van eigenaar. Deze nieuwe eigenaren hadden geen interesse of niet het geld om de tuinen te onderhouden waardoor een snel verval optrad. In 1720 is weer iemand anders eigenaar van het huis geworden en dan is het gedaan met het prachtige park en de tuinen. De meeste bomen werden omgehakt en de beelden en het lood van de fonteinen wordt verkocht. Als in 1723 Essaye Gillot eigenaar wordt van Heemstede, zijn ook de geschoren hagen omver gehaald en tuinhuizen afgebroken. Gillot laat echter de tuinen herstellen waarmee een tweede glorieperiode voor Heemstede aanbreekt. Na zijn dood in 1752 blijft zijn weduwe tot 1776 nog op Heemstede wonen, maar daarna wordt het huis opnieuw verkocht en raken de tuinen weer in verval. Het gerucht ging zelfs dat één van de eigenaars, Jkhr. I.L.C. van den Berch, die van 1837 tot 1879 eigenaar was, een groot aantal tuinbeelden laat begraven, verveeld als hij was van hun aanwezigheid. In 1919 wordt het huis gekocht door L.J. Heijmeijer, die het van de ondergang redde, door het ernstig verwaarloosde en al jaren leegstaande geheel grondig te restaureren en als zomer residentie te gebruiken. Ook de tuinen werden weer volledig aangelegd. De familie Heijmeijer, die zich nu Heijmeijer van Heemstede gaat noemen, was een Amsterdamse familie, die als sinds de 16e eeuw uit graanhandelaren bestond. De heer L.J. Heijmeijer was oprichter en president-directeur van de Verenigde fabrieken van L.J. Heijmeijer. Deze fabrieken, zowel in Nederland als later ook in Belgie, fabriceerden vloerbedekking en verpakkingsmaterialen. In de oorlogsjaren wordt het huis bewoond door fraters van de Sint Jozef Kweekschool in Zeist. Ook na de Tweede Wereldoorlog wordt het huis verhuurd, maar na 1968 staat het huis leeg. In 1972 is de familie Heijmeijer van Heemstede genoodzaakt het huis te verkopen. Ze verkopen dan alleen het huis, de grond blijft hun eigendom, wat nog steeds het geval is. Een jaar later wordt het bouwvallige huis gekocht door de Medical Library Foundation te Zürich en de Medische Bibliotheek te Amsterdam. Zij zijn van plan er na de restauratie een bibliotheek en een conferentieoord in te vestigen. In 1974 wordt door architect Van Asbeck uit Driebergen het huis gerestaureerd. Maar na de restauratie wordt het kasteel nauwelijks gebruikt. Op 10 januari 1987 breekt er brand uit, waarbij de schitterende plafonds verloren zijn gegaan. Het huis stond toen weer nagenoeg leeg en water en elektriciteit waren afgesloten. Het pand bleek niet eens tegen brand verzekerd te zijn. Omdat de Monumentenzorg het huis niet langer op de monumentenlijst wilde laten staan, heeft de kleindochter van de heer L.J. Heijmeijer van Heemstede, mevr. D.J.K. Beynes-Heijmeijer van Heemstede, veel actie ondernomen om het huis voor de toekomst te bewaren. Ze heeft o.a. een boek laten uitgeven over het huis en kreeg het voor elkaar dat het huis op de lijst van monumentenzorg bleef staan en zelfs dat Monumentenzorg een opbouwverplichting kreeg. Na vele eigenaren, die de herbouw niet rond kregen, werd het huis in 1999 gekocht door de heer Ensing van Bouwmaatschappij WCN, die het liet restaureren en nu als kantoor in gebruik heeft. Ook de tuin van 5 ha is door WCN geheel hersteld. Vervolgens richtte mevrouw Beynes een Stichting Tuin Heemstede op, die een grondonderzoek heeft laten uitvoeren. Bij dit grondonderzoek zijn fonteinen uit de bouwperiode te voorschijn gekomen, die vervolgens door WCN werden gerestaureerd. Tot slot wil mevrouw Beynes binnen niet te lange tijd ook een boerderij, behorend bij de oude tuin, terug kopen en restaureren. Zo blijft een schitterend huis voor de toekomst bewaard.
Bewoners	1645 Hendrick de Piek 1680 - 1695 Diederick van Veldhuysen 1723 - 1752 Essaye Gillot (Hugenoot, geboren in Alencon (Fr) in 1667 - ca 1776 weduwe van Essaye Gillot 1919 - 1972 familie Heijmeijer van Heemstede 1972 - heden familie Heijmeijer van Heemstede, eigenaar van de grond 1999 Bouwmaatschappij WCN
Huidige doeleinden	Het huis is nu door de Bouwmaatschappij WCN in gebruik al kantoor. Tevens is er nu een restaurant in gevestigd. Enkele honderden meters van het kasteel ligt een eilandje. Dit is vroeger onderdeel van een veel grotere tuin geweest, waarschijnlijk een vijver.
Opengesteld	Het huis en de tuin zijn niet toegankelijk.
Foto's
Bronnen	Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht Kranteartikel uit 1992 door C.J. Hoogland: Kasteel moet oude glorie terugkrijgen de heer L.W. Binkhorst O. Wttewall, kastelen en kasteelterreinen in Houten, In: Het Kromme Rijngebied, 1998, blz. 35 - 49 Foto 2 en 3: uit eigen collectie Foto 4 en 5: Elbert van Klaveren Foto 1, 6 t/m 8: Peter van der Wielen Foto 9 en 10: Fotodienst Utrecht Foto 11 t/m 18 en 20 t/m 22: uit eigen collectie Foto 19: de heer P. Alles Afb. 1: Kranteartikel: Nieuwegeinse projektontwikkelaar wil kasteel Heemstede restaureren Afb. 2: boek: Provincie Utrecht, 1966 Afb. 3: Uit eigen collectie Afb. 4: Geschiedenis van de Provincie Utrecht, deel 2 Afb. 5 en 6: Hans van Osch Afb. 7 en 8: uit eigen archief