Huis te Harmelen

Ligging	Aan de Vleutense Rijn, net iets ten noorden van Harmelen, aan de Kasteellaan nr. 1.
Ontstaan	Het huis is in de 13e en 14e eeuw gebouwd.
Geschiedenis	Het huidige Huize Harmelen is een restant van de oude ridderhofstad Harmelen die mogelijk rond 1300 gesticht is. Het ligt op de vroeger steeds wisselende grens tussen Holland en Utrecht. Het huidige complex bestaat uit een geheel bewaard gebleven middeleeuwse kelderverdieping met zware ribloze kruis- en tongewelven, die waarschijnlijk deels nog oorspronkelijk zijn. In 1950 werd hierboven op een klein, kasteelachtig huis gebouwd. In 1220 is er sprake van een Gerard van Hermalen voor, die zoon zou kunnen zijn van Herman II van Woerden. De eerstvolgende vermelding van een heer van Harmelen stamt uit 1295. Het gaat hier om Everard van Stoutenberg, die volgens een oorkonde eigenaar is van het huis. Er bestond in die tijd ook een Hendrik van Hermalen, met wie Everard in verschillende goederen gelijkberechtigd was. Op een of andere manier is het aandeel van Everard in het bezit gekomen van de twee zoons van Hendrik, Hendrik en Wouter die in 1323 genoemd worden. Aleyd van Harmelen, dochter van een van de twee, bracht het huis met een aanzienlijk grondgebied aan het begin van de veertiende eeuw in het geslacht van haar echtgenoot, Dirk van Zuylen. Hun zoon Zweder werd de nieuwe eigenaar van het kasteel. In 1374 nam hertog Albrecht van Beyeren Harmelen in en verwoestte het. In 1415 ontving Zweders zoon Dirk het huis in leen. In de strijd tussen bisschop David van Bourgondie en de stad Utrecht kwam Harmelen opnieuw onder vuur te liggen, en werd na een kortstondige belegering geplunderd en in brand gestoken. Het huis werd opnieuw herbouwd, en in 1536 erkenden de Staten van Utrecht het als ridderhofstad. Met de dood van Dirk van Zuylen stierf het geslacht in mannelijk lijn uit, en door het huwelijk van erfdochter Theodora, die in 1572 met het goed beleend werd, kwam het in handen van haar echtgenoot, Maximiliaan van Baexen. Van Baexen liet in 1633 het huis grondig moderniseren. Zijn achterkleinzoon Balthasar, die het in 1664 in leen ontving, deed het goed over aan Ludolf de Wit. Diens kleinzoon Ludolf Jan van Beusechem kwam in 1718 in het bezit van Harmelen. Ludolf Jan overleed in 1763, en liet het na aan Godert Ludolf van Beusechem. Na het huwelijk van diens enige dochter met Jacob de Joncheere werd het huis verder aan de tijd aangepast en verloor daardoor het middeleeuwse karakter zowat geheel. Hun oudste zoon Adriaan de Joncheere was de laatste ambachtsheer van Harmelen. Via huwelijk werd Stephan J.L. baron Creutz de eigenaar. Na diens dood in 1913 werd het huis geveild. W.J. Spandaw uit Haarlem kocht het met de bedoeling het te restaureren, maar in 1916 liet de toenmalige eigenaar, de Utrechtse uitgever J.W.H. de Liefde, het huis slopen, en bouwde op de oude fundamenten een zeer lelijk huis dat in 1940 weer afgebroken werd. De toenmalige eigenaar, J. Matser uit Hilversum, wilde de rest van het nog bestaande muurwerk ook slopen, maar dit werd door de Rijkscommissie verboden. De overgebleven kelderverdieping kwam daarna in handen van fruitteler M.E.A. Baak, die de omliggende gronden reeds in bezit had. In 1950 bouwde hij het huidige kasteelachtige huis. Na diens dood deed zijn weduwe het geheel over aan chirurg H.P. Meyen.
Bewoners	1270 - ca 1316 Everard I van Stoutenburg, mog. getrouwd met een Van Hermalen ca 1316 Everard II van Stoutenburg ca 1348 Dirk I Van Zuylen, waarschijnlijk getrouwd met een Van Stoutenburg - 1462 Dirk IV van Zuylen 1462 broer Gijsbrecht van Zuylen ca 1572 erfdochter Theodorica van Zuylen van Harmelen, getrouwd met Maximiliaan van Baexem 1664 - 1681/2 Balthasar Van Baexem families De With familie Van Beusichem familie De Joncheere 1854 Adriaen de Joncheere I.W.H. de Liefde 1943 I. Matser M.A.E. van Baak
Huidige doeleinden	Het huis wordt bewoond.
Opengesteld	Het huis is niet toegankelijk, zelfs vanaf de weg slecht zichtbaar.
Foto's
Bronnen	Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht Foto 1 en 4 t/m 8: uit eigen collectie Foto 2 en 3: Peter van der Wielen Afb. 1: boek: Provincie Utrecht, 1966 Afb. 2: Kastelengids van Nederland, 1979