Ligging |
Het kasteel bevindt zich 1 km ten westen van Haarzuilens, Kasteellaan 1,
bij Vleuten, nu gemeente Utrecht.
|
Ontstaan |
In 1391 werd De Haar voor de eerste keer vermeld en na lang een
ruïne geweest te zijn, werd het in 1890 herbouwd. Kasteel de Haar vindt haar oorsprong waarschijnlijk al in de 12e eeuw. De eerste bebouwing was waarschijnlijk een eenvoudige versterkte boerenhoeve of een woontoren, een zgn. donjon. |
Geschiedenis |
In 1391 wordt De Haar voor het eerst officieel vermeld als achterleen van de
bisschop van Utrecht. Hier is sprake van een achterleen, omdat het door de
bisschop in leen gegeven was aan Hendrik van Vianen, die het op zijn beurt
weer in leen geeft aan Boekel van de Haar. De laatste persoon uit het geslacht Van de Haar was Josina van de Haar. Zij trouwde in 1434 met "haar buurjongen" Dirk van Zuylen. Na de dood van Josina in 1449, gaat het kasteel over in handen van het aanzienlijke geslacht Van Zuylen en groeit het uit tot een van de grootste kastelen van Nederland. Het hoogtepunt van De Haar ligt in de 15e eeuw, de typische vijfhoekige plattegrond heeft het kasteel sinds die tijd behouden. Het kasteel doorstaat diverse belegeringen en verwoestingen, zoals tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Tijdens één van deze twisten wordt het kasteel in 1482 gedeeltelijk verwoest. Omdat van Zuylen meedeed met de Hoeken wordt het hem afgenomen door de leenheer, de Bisschop van Utrecht. Pas in 1505 wordt Steven van Zuylen opnieuw beleend met Huis de Haar. In 1536 wordt het kasteel opgenomen in de lijst van Ridderhofsteden, terwijl het toen waarschijnlijk nog niet geschikt was voor bewoning. Pas in 1554 wordt het herstel van het kasteel afgerond. In het Rampjaar 1672 wordt het kasteel zwaar beschadigd door de Fransen, maar het wordt ook dan weer opgebouwd. Twee jaar later volgde een nieuwe tegenslag, toen het kasteel door een zware storm opnieuw schade opliep. Tijdens deze storm werd ook het middenschip van de Dom te Utrecht verwoest. Nadat de rooms-katholieke familie Van Zuylen zo rond het begin van de 17e eeuw geen funkties meer kan bekleden in de door de Reformatie gedomineerde Republiek der Verenigde Nederlanden, trekken ze naar de Zuidelijke Nederlanden. Het kasteel staat leeg en raakt langzaam in verval. Sinds het einde van de 18e eeuw vervalt De Haar meer en meer tot een schilderachtige ruïne. De bouwvallen van de eens zo trotse burcht en de ernaast gelegen slotkapel in het vlakke West-Utrechtse landschap trokken al van verre de aandacht van nieuwsgierige reizigers. Daaronder bevond zich ook menig tekenaar en schilder, die zich door de romantische aanblik van overwoekerende muren lieten inspireren. In de loop der jaren heeft de familie Van Zuylen enige tientallen afbeeldingen van de kasteelruïne en de voormalige slotkapel aangekocht. Hieronder bevinden zich werken van Nederlandse kunstenaars als Egbert van Drielst (1745-1818) een van de belangrijkste landschapsschilders van zijn tijd en ook wel 'De Drentse Hobbema' genoemd, de Nijmeegse landschapstekenaar Hendrik Hoogers (1747-1814) en de Amersfoortse kunstenaar Jan Apeldoorn (1765-1838). In 1801 wordt het kasteel geërfd door J.J.G. van Zuylen van Nijevelt van een verre neef. Hij is de grootvader van Etienne van Zuylen van Nijevelt van de Haar, die de ruïnes van het oude stamslot in 1890 erft. In 1892 besluit Baron Etienne de grandeur van zijn eeuwenoud adellijk geslacht nieuw leven in te blazen door De Haar in al haar glorie opnieuw op te bouwen. Mede dankzij het fortuin van zijn vrouw Hélène de Rothschild worden kosten noch moeite gespaard om van de ruïnes een riant buitenverblijf te maken. De bekende Nederlandse architect Dr. Pierre J.H. Cuypers (hij bouwde tientallen neo-gotische kerken, het Centraal Station in Amsterdam en het Rijksmuseum) maakt het ontwerp. De herbouw van het kasteel nam 20 jaar in beslag. De Baron liet zelfs het complete dorp Haarzuilens verplaatsen om zijn droomkasteel en pronkpark te kunnen verwezenlijken. Het kasteel is vormgegeven als ideaalbeeld van een middeleeuws kasteel, met torens en transen, grachten en een ophaalbrug. Maar van binnen paste men alle comfort toe die aan het einde van de 19e eeuw beschikbaar was: warm en koud stromend water, electriciteit, verwarming etc. In totaal bestaat het kasteel uit 200 kamers en 30 badkamers. Baron Etienne en Barones Hélène verbleven doorgaans 1 maand per jaar op het kasteel. Meestal de augustusmaand als het in hun Zuid-Franse villa te warm werd. In deze maand gaven ze mondaine diners en vrolijke bals. Baron Etienne overleed in 1934 en zijn zoon Egmont, die in 1890 in Parijs was geboren, zet deze traditie voort, evenals de huidige baron Thierry van Zuylen van Nijevelt (geboren in Parijs in 1932). Hij resideert iedere septembermaand op het kasteel. De Haar is dan niet toegankelijk voor publiek. Sinds een tiental jaren is Kasteel de Haar ernstig aan het verzakken en scheuren. Vermoedelijk komt dat omdat Cuypers er honderd jaar geleden voor koos om Kasteel de Haar te herbouwen op de originele fundamenten. Maar helemaal zeker weten doen we dat niet. De familie Van Zuylen heeft kosten noch moeite gespaard om het familiekasteel in stand te houden. Maar voor een privépersoon is zoiets ondoenlijk. Het kasteel is daarom sinds 2000 overgegaan naar de Stichting Kasteel de Haar. De collectie is in 30 jaar durende bruikleen gegeven en de familie heeft het recht behouden om 1 maand per jaar op het kasteel te komen wonen. Het park bij het kasteel en de erfpacht gronden (waarop vele huizen in het dorp Haarzuilens staan) is in bezit gekomen van Natuurmonumenten. Nu stelt de Stichting Kasteel de Haar alles in het werk om verdere verzakkingen te voorkomen en de ontstane schade te repareren. Dit kost miljoenen. Gelukkig is er een toezegging van 3 miljoen in het kader van de Kanjersubsidies. Daarmee kan in ieder geval "het scheefste geval": de Riddertoren, worden gerestaureerd. Inmiddels is de restauratie zo goed als afgerond in 2009. |
Bewoners/Eigenaren |
Warnerus (Werner) de Haere (verm. 1247) Willem van der Haer - ca 1309 Werner Willemsz van der Haer, heer van Kockengen, Spengen en De Haar (verm. 1285 - 1309) Boekel van der Haer (verm. 1307 - 1314) ca 1330 - 1368 Werner van der Haer 1368 - 1419 Gijsbert Boekel van de Haer (zoon), getrouwd met Lysbet van Ruwiel 1419 - 1429 Gijsbert van der Haer (zoon) 1429 - 1437 Werner van der Haer (zoon) 1437 - 1449 Josina van de Haar (zus), getrouwd met Dirk van Zuylen 1449 - 1451 Dirk van Zuylen 1451 - 1503 Dirk van Zuylen van der Haer, zoon 1503 - 1535 Steven van Zuylen van der Haer (zoon), getrouwd met Josina van Assendelft 1535 - 1580 Dirk van Zuylen van der Haer (zoon), getrouwd met Josina van Drakenborg 1580 - 1602 Nicolaas van Zuylen van der Haer (zoon), getrouwd met Eva van Schagen 1602 - 1641 Johan van Zuylen van der Haer (zoon) 1641 - 1664 Johan Ernst van Renesse van Moermont (kleinzoon van zus) 1664 - 1681 Antonetta van Lynden (weduwe), hertrouwd met Paulus van Alkemade 1681 - 1730 Gijsbertha Antonia van Renesse van Moermont (dochter), getrouwd met Anthony van Stembor 1730 - 1736 Willem van Stembor (zoon) 1736 - 1760 Carel van Stembor (broer) 1760 - 1801 Anton Martinus van Zuylen van Nijevelt (zoon van zus), kinderloos 1801 - 1846 Jan Jacob Ghislain van Zuylen van Nijevelt (achterkleinzoon van oudoom) 1846 - 1890 Gustave Adolphe H.J.G. van Zuylen van Nijevelt 1890 - 1934 Etienne van Zuylen van Nijevelt en Hélène de Rothschild 1934 - 1960 Egmont van Zuylen van Nijevelt 1960 - 2000 Thierry van Zuylen van Nijevelt (overl. 2011) 2000 Stichting kasteel de Haar |
Huidige doeleinden | Het kasteel is nu een museum en is bijna het gehele jaar geopend voor publiek. Er zijn reguliere rondleidingen, groepsrondleidingen en ieder weekend speciale kinderrondleidingen. Daarnaast heeft De Haar diverse grotere en kleinere (culturele) evenementen zoals The Christmas Fair, Fleurig, de Smaak van Italie, musicals, toneel etc. Er is altijd voor iedereen wat te doen! |
Opengesteld | Het kasteel is voor bezichtiging opengesteld, zie hiervoor de eigen homepage van het kasteel |
Foto's |
|
Bronnen |
Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht Kranteartikel in de VAR van 17-3-1994: Kasteel De Haar door de eeuwen heen Kranteartikel in het RD van 30-3-1994: Een gaatje in een historisch overhemd Informatie van Kasteel De Haar De heer A. Versteeg Foto 2 t/m 6: uit eigen collectie Foto 1 en 7: van Peter van der Wielen Foto 8 t/m 15: Elbert van Klaveren Foto 16: Caroline Raat Foto 17 t/m 25: Fotodienst Utrecht Afb. 1: onbekend Afb. 2: boek: Provincie Utrecht, 1966 Afb. 3: Wandelingen door Nederland Afb. 4: Kastelengids van Nederland, 1979 Afb. 5 en 6: Uit eigen collectie Afb. 7: Geschiedenis van de provincie Utrecht deel III (na 1780) Afb. 8: Het Utrechts Landschap, natuurlijk hart van Nederland, 1990 |