Ligging |
Het huis lag ten noorden van de langbroekerwetering, ten westen van de dorpskerk van
Langbroek, tegenover de Dompselaarsteeg, gemeente Wijk bij Duurstede
|
Ontstaan | Dompselaer is vermoedelijk in of kort na 1436 gebouwd. |
Geschiedenis |
Het kasteel Dompselaer was een leen van de heren van Gaasbeek, die in Langbroek
verschillende goederen hadden. In 1436 wordt Johan van Broekhuysen Dirksz met 4
morgen land in Overlangbroek beleend. In de acte wordt echter geen huis genoemd.
In 1425 was hij al Schout van Langbroek en in 1438 wordt hij kerkmeester van
Overlangbroek. We nemen aan dat hij al op het kasteel gewoond heeft, omdat zijn
zoon in 1469 Dompselaer erft. Deze zoon Dirk was in 1463 al Schout van Langbroek
geworden. De zus van Dirk, Sophia van Broekhuysen, trouwt met Gerrit Morre van Dompselaer, die een Gelders edelman was en in Bryler bij Barneveld woonde. Na het overlijden van Sophia en Gerrit, wordt hun zoon Jan beleend met het huis. Hij noemde zich verder Van Dompselaer en zal zijn naam ook aan het huis hebben gegeven. In 1529 sterft hij zonder kinderen na te laten. Opnieuw vererft het op een Sophia en wel de zus van bovengenoemde Jan. Zij is weduwe van Aernt van der Eem. Na de dood van zijn moeder erft Dick van der Eem, gezegd Broekhuysen, het kasteel. Deze Dick is in 1539 aanwezig bij de inhuldiging van keizer Karel V. In datzelfde jaar wordt Dompselaer erkend als ridderhofstad. Als Dick in 1559 sterft, wordt eerst zijn zoon Adriaan de nieuwe eigenaar, maar na zijn kinderloos sterven, gaat het huis naar Dicks dochter Johanna. Johanna van der Eem trouwt met de niet-adellijke Gerhard Uytterweerd. Het huis vererft op hun kinderen Adriaen en Agnes, die allebei kinderloos sterven in respectievelijk 1654 en 1667. Via testament is bepaald dat Gerard van Reede van Drakestein het kasteel erft, maar hij sterft al 2 jaar later. De nieuwe heer wordt mr. Dirk Anthonius de Schade van Westrum, die advocaat is van het Hof van Utrecht. De familie De Schade van Westrum gebruiken Dompselaer als buitenplaats. In 1736 erft mr. Ernestus Franciscus Johannes (hij is de derde De Schade Westrum, die eigenaar van het kasteel is geweest) het huis van zijn vader. Mogelijk heeft hij het huis verbouwd. Daarna gaat het kasteel meerdere keren in andere handen over, totdat in 1796 het kasteel gekocht wordt door mr. Jan Cornelis van Nellesteyn. Hij is eigenaar van Broekhuizen. Omdat hij eigenaar is van dit huis gaat zijn belangstelling niet uit naar Dompselaer. Waarschijnlijk heeft hij Dompselaer als zijnde overcompleet laten afbreken. Zijn zoon mr. Wouter Hendrik van Nellesteyn koopt het landgoed in 1824 van zijn vader. Hij splitst het landgoed op: het zuidelijk deel wordt verkocht aan W.H. de Beaufort, die eigenaar is van Den Treek in Leusden. Op dit zuidelijk deel werd het nog bestaand neogotische tolhuis annex jachtopzienerswoning met rieten tentdak gebouwd. Waarschijnlijk is Dompselaer nooit een woontoren geweest. In een lijst van ridderhofsteden uit het begin van de 17e eeuw wordt het omschreven als 'huisken'. Op tekeningen uit de 18e eeuw zien we een gebouw bestaande uit 3 beuken zonder verdieping gedekt door zadeldaken. Waarschijnlijk kunnen we dit 'huisken' herkennen in de voorste vleugel. Gezien de vensterindeling bestond het uit links een zaal en rechts een kelder met een daarboven gelegen opkamer. Het afgebeelde gebouw dateert waarschijnlijk uit de 2e helft van de 16e eeuw. De rest van de gebouwen is van jongere datum. |
Bewoners |
1436 Johan van Broekhuysen Dirksz 1469 Dirk van Broekhuysen Sophia van Broekhuysen, getrouwd met Gerrit Morre van Dompselaer - 1529 Jan van Dompselaer 1529 Sophia van Dompselaer, weduwe van Aernt van der Eem - 1559 Dick van der Eem, gezegd Broekhuysen 1559 Adriaan van der Eem Johanna van der Eem, getrouwd met Gerhard Uytterweerd - 1654 Adriaen Uytterweerd 1654 - 1667 Agnes Uytterweerd 1667 - 1669 Gerard van Reede van Drakestein 1669 mr. Dirk Anthonius de Schade van Westrum 1736 mr. Ernestus Franciscus Johannes 1772 - 1775 Herman Richard Sprenkelman 1775 - 1784 mr. Pieter van Straten 1784 jonkvrouwe Cornelia Charlotte Wilhelmina d'Ablaing van Giessenburg zus van bovengenoemd jonkvrouwe 1796 mr. Jan Cornelis van Nellesteyn |
Huidige doeleinden | Het oorspronkelijke kasteelterrein is nu een weiland, ten oosten van de boerderij Oud Dompselaar, waarin nog een verhoging de plek aangeeft, waar het kasteel gestaan heeft. |
Opengesteld | Zowel het terrein als de boerderij zijn niet toegankelijk. |
Foto's | |
Bronnen |
Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht Afb. 1: Kastelen en Ridderhofsteden in Utrecht |