Cromwijck

Ligging	Op de oostelijke oever van de Vecht tussen Maarssen-Dorp en Breukelen, Zandpad 42.
Ontstaan	Cromwijck heeft zijn ontstaan te danken aan de Amsterdamse koopman Jan Jacobsz Huydecoper, die langs de Vecht tussen Maarssen en Breukelen eind 16e eeuw grond opkocht. De grond waarop Cromwijck staat werd al door hem gekocht in 1591. Het eerste huis dateert van 1637.
Geschiedenis	Het stuk grond, dat Huydecoper koopt op de grens tussen Maarssen en Breukelen is 10 morgen groot. Op de noordelijke helft daarvan bouwt hij een steenoven/ticheloven. Op andere plaatsen langs de Vecht koopt hij grond op, zoals Gouden Hoef, waar later Goudestein gebouwd wordt. Hij graaft daar de klei af, die hij door zijn zuster Geertruit in de oven laat bakken tot stenen. Deze gebruikt hij vervolgens weer voor het bouwen van buitenplaatsen op de grond die hij gekocht heeft. Deze oven is door een belastingkwestie echter maar een kort leven beschoren. In 1637 wordt deze afgebroken en ervoor in de plaats komt ook hier een buitenplaats: Cromwijck. In het begin hebben de Huydecopers niet zelf op het huis gewoond, maar werd verhuurd aan onder andere Hans Gerrits van Doom, juffrouw van Luffelen en Jan Geluck. Een andere bewoner was Lucas Rotgans. Hij werd in 1645 in Amsterdam geboren en trad in 1672 in militaire dienst. In datzelfde jaar wordt het huis door de Franse troepen verwoest, maar al snel wordt er een nieuw huis gebouwd. Nadat de oorlog met Frankrijk achter de rug is, en Lucas geen kans meer kreeg om bevorderd te worden, gaat hij op Cromwijck wonen, om er zicht te wijden aan zijn studie van de Nederlandse Letteren. Hij maakte verschillende dichtwerken, waarvan 'Boerenkermis' uit 1708 de bekendste is. Hij stierf op 3 november 1710 op Cromwijck. Sinds 1745 is het huis in bezit van Nicolaas Paradijs, die getrouwd is met Cornelia Tol. Als hij in 1748 sterft, blijft zij achter met 2 kinderen onder de 10 jaar. Zij verblijft 3 tot 4 maanden per jaar op Cromwijck en heeft twee dienstboden en een knecht in dienst. Zij hertrouwt met Nicolaas Johan Bastert en sterft in 1757. Op 15 maart 1934 brak er brand uit in het huis. De brand was ontstaan om een uur of negen in de schoorsteen, waarschijnlijk door roetafzetting. De brand greep snel om zich heen, doordat er op de zolderverdieping vele kussens met kapok lagen. Dit was voorraad van de naast Cromwijck gelegen kapokfabriek. Bovendien stond er ook nog een stormachtige wind. De brandweer van Maarssen was binnen een half uur na het ontdekken van de brand ter plaatse. Ruim een half uur later werden ze versterkt door de brandweer van Breukelen, die met twee brandweerauto's kwam. Pas om half twaalf kan het sein "brand meester"worden gegeven, waarna nog een flinke tijd nagebust moet worden. Pas om 6 uur vertrekken de laatste brandweerlieden. Alleen het dak van het huis is eraf en de rest van het gebouw heeft veel waterschade opgelopen. De eigenaar van de fabriek, de heer Duynstee, was ook de bewoner van het huis. De eigenaar had het meeste belang bij het voortbestaan van de fabriek en wilde daarom de restauratie zo goedkoop mogelijk uitvoeren. Hij vroeg toestemming om een plat zinken dak aan te brengen, wat echter door de Provinciale Utrechtsche Welstandcommissie werd afgekeurd, omdat men meende dat bij een buitenplaats geen eenvoudig plat dak pastte. De eigenaar had niet gewacht op het antwoord, maar was al begonnen met het aanbrengen van het platte dak. Ondanks de afkeurig werd het toch oogluikend toegestaan. De huidige eigenaars, het echtpaar Van den Berg-van Valkenburg, heeft met veel inspanning de restauratie van het, sterk verwaarloosde pand, ter hand genomen. Ook het platte dak is inmiddels vervangen door een dak, dat overeenkomt met het dak dat Cromwijck bezat voor de brand. Begin deze eeuw heeft de familie Van den Berg het huis verkocht aan de heer en mevrouw Lambregts. Dit echtpaar verkocht het huis ca. 2006 weer aan het echtpaar Van den Berg. Niet land daarna hebben zij het pand doorverkocht aan Paralax BV, een IT-bedrijf, dat zich hier heeft gehuisvest. Achter Cromwijck heeft fam. Van den Berg een geheel nieuwe buitenplaats gebouwd, dat ze Valkenberg hebben genoemd. Aan de weg bevindt zich het toegangshek met de 'tuinmanswoning' en naar achteren ligt het buiten met 2 koetshuizen. Weliswaar geen monument, splinternieuw, maar door de kwaliteit en detaillering eigenlijk direct al monumentaal.
Bewoners	1608- 1624 Jan Jacobs Bal alias Huydecoper 1624 - 1668 Geertruyd Huydecoper, getrouwd met Jacob Lucasz Rotgans 1668 - 1680 Elisabeth Rotgans 1680 - 1710 Lucas Rotgans 1710 - 17nn Geertruyda Jacoba Rotgans, getrouwd met Albert Hendrik de Salengre 17nn - 1731 Magdalena Jacoba de Salengre 1731 - 1744 Jan Elias Huydecoper 1745 Sophia Huydecoper 1745 - 1748 Nicolaas Paradijs, getrouwd met Cornelia Tol 1748 - 1757 Cornelia Tol, hertrouwd met Nicolaas Johan Bastert 1757 - Nicolaas Johan Bastert - 1855 Nicolaas Bastert 1855 - 1902 Jacob Nicolaas Bastert, Tweede-Kamerlid en minister 1902 - 1904 Syvert Nicolaas Bastert 1904 - 19nn Jan Daniël Bastert voor 1912 Mr. W.B. Westermann 19nn de heer Lichtenbelt 1934 de heer Duynstee Kapokfabriek wed. E. Parfumeur 1961 FAM Stofzuigerfabriek - ca 2000 echtpaar van den Berg-van Valkenburg ca 2000 - 2006 de heer en mevrouw Lambregts 2006 echtpaar Van den Berg-van Valkenburg 2006 Paralax BV
Huidige doeleinden	Het huis is bewoond.
Opengesteld	Het huis is niet opengesteld voor bezichtiging.
Foto's
Bronnen	Tekst: W. Smits, Cromwijck, een plat dak dat niet mocht, maar toch weer wel, in: Orgaan van de Historische Kring van Maarssen, 1992, blz. 51 e.v. Orgaan van de Historische Kring van Maarssen, 1986, nr. 1, blz. 12 P. Terlouw, De Vecht een stroom van verhalen, 1972 J.H.W. van Bemmel, Brand op Cromwijck in 1934, in: Orgaan van de Historische Kring van Maarssen, 1993, blz 46 e.v. Orgaan van de Historische Kring van Maarssen, 1986, blz. 12 E. Munning Schmidt, Plaatsen aan de Vecht en de Angstel, 1985 Foto 1 en 4 t/m 8: funda Foto 2 en 3: Historische Kring van Maarssen Afb. 1: Historische Kring van Maarssen Afb. 2: Geschiedenis van de provincie Utrecht deel III (na 1780) Afb. 3: Dr. R. van Lutterveld, De buitenplaatsen aan de Vecht, Lochem, 1948 Afb. 4 en 5: uit eigen collectie