Oud-Broekhuizen

Ligging	Lag even ten westen van Broekhuizen in de gemeente Leersum en ten noorden van Het Spijk.
Ontstaan	De eerste vermelding stamt uit 1397.
Geschiedenis	In 1397 komen we de naam Oud-Broeckhuysen voor de eerste keer tegen. Drie jaar later komen we in het leenregister van de Domproosdij weer een vermelding tegen: Jan van Broekhuizen wordt dan beleend met 'een goed gheheten Oude Broechusen ende Schevichoven met alle sinen toebehoeren hoghe ende leghe'. In datzelfde jaar geeft Jan het weer in leen aan Dirk Wijnant Heereman, heer van Wayenstein. Acht jaar later draagt hij het goed op aan Wijnant Dirk Wijnantsz. Het kasteel Oud-Broekhuizen gaat over op de dochter van Dirk Heereman, Mechteld geheten. Zij trouwt met Peter Ruysch en in 1468 komt ook Broekhuizen in het geslacht Ruysch. Gedurende de hele 16e eeuw blijft Oud-Broekhuizen in bezit van de familie Ruysch. In 1632 verkoopt Dirk Ruysch het huis aan Dirk van Eck van Pantheon. Deze probeert 10 jaar later het huis erkend te krijgen door de Staten van Utrecht als ridderhofstad, wat echter mislukt. De kleinzoon van Dirk verkoopt Oud-Broekhuizen in 1658 aan de heer van Maarsbergen: Samuel de Marez. Daarna raakt het huis in verval en in 1765 blijkt dat het al 2 jaar niet meer bewoond is. In 1786 koopt Anthonie Gustaaf baron de Geer de overblijfselen. Op de plaats van het kasteel staat niet meer dan een hofstad met grachten, singels, een boerderijtje, een hooiberg, een schuur en wei- en hooiland. In totaal gaat het om 53 morgen land, alles is nog steeds zoals in de 14 eeuw leenroerig aan Zuilenburg. In 1796 koopt C.J. van Nellestein, eigenaar van Broekhuizen, ook het land rond Oud-Broekhuizen. Het kasteel is nooit meer dan een woontoren geweest. Op een afbeelding van L.P. Serrurier uit 1731 zien we deze eenvoudige woontoren, die rondom in het water staat. De toren heeft 3 verdiepingen en is voorzien van een tentdak met een schoorsteen. De meeste ramen hadden houten luiken. Tegen het einde van de 18e eeuw is de toren niet meer bewoond, maar hij was er nog wel: in 1772 is er nog sprake van een vierkante toren, die daarna in verval is geraakt. Het enige restant, een schaapskooi, bleef nog bewaard tot 1905.
Bewoners	1397 Jan van Broekhuizen 1400 Dirk Wijnant Heereman, heer van Wayenstein 1408 Wijnant Dirk Wijnantsz Mechteld Heereman, gehuwd met Peter Ruysch - 1632 Familie Ruysch 1632 Dirk van Eck van Pantheon 1658 Samuel de Marez, heer van Maarsbergen 1786 Anthonie Gustaaf baron de Geer 1796 C.J. van Nellestein, eigenaar van Broekhuizen
Huidige doeleinden	Mogelijk is een korenschuur, die aan Oud-Broekhuizen toebehoord heeft, nu als bouwdeel aanwezig in Het Spijk. Dit huis heeft een torenachtig middenstuk met overwelfde kelders.
Opengesteld	Hat vroegere kasteelterrein is nu onderdeel van Broekhuizen.
Foto's
Bronnen	Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht Afb. 1: boek: Provincie Utrecht, 1966 (*)