Brakel

Ligging Een huis Brakel zou gestaan kunnen hebben aan de Koelaan/Sportlaan bij Zeist, gemeente Zeist.

Detail van de kaart van J. van Diepenem uit 1645


Ontstaan Over het ontstaan is niets bekend.
Geschiedenis Op een kaart uit 1645 van J. van Diepenhem komen we een omgracht erf tegen, waarop meerdere gebouwen te zien zijn met een niet-agrarisch karakter. Dit duidt er op dat hier een kasteel of buitenplaats gestaan heeft.
Tegenwoordig vinden we aan de Sportlaan nr. 5 de huidige boerderij Brakel. In de archieven van het klooster Windesheim komen we echter alleen vermeldingen van een boerderij Brakel tegen.

De Brakel was oorspronkelijk een bisschoppelijk hofgoed, dat door onbekenden geschonken werd aan de moderne devotie van Windesheim. De oudste vermelding dateert uit 1406, waarin gemeld wordt: "lande dat den Godshuyse van Winsem gheleghen bi Swolle toebehoert". In 1460 en 1470 wordt in de manualen van het morgengeld gesproken over 24 morgen land van "die heren van Wynsen".
Pas in 1535 wordt er voor de eerste keer over pachters gesproken: Dirck Claess en Hermen Jacobsz. Zij vragen in dat jaar aan het Hof van Utrecht om verminderen van het huisgeld betreffende het goed De Brakel, dat omschreven wordt als "ontrent vijfftich margen lants met huys ende hoffstede daerop staende, toebehorende 't cloester tot Windesheim gelegen Overijssele bij Zwol".
In 1570 komen we de naam Brakel voor de eerste keer tegen: "etselvige guet Brakel".

Na 1580 viel het aan de Staten van Overijssel toe. Ondanks dat komen we in 1611 nog een acte tegen waarin gesproken wordt over het goed "De Brakel" als belending "de heeren van Windesheim" toebehorende. In 1616 wordt De Brakel verkocht aan Johan van Haersolte, burgemeester van Zwolle. In 1630 verkoopt Johan dit goed aan Vrouwe Anna van Abcoude van Meerten, vrouwevan Essesteyn, weduwe van Jhr. Wilhelm van Gent, Heer tot Gent. De omschrijving luidt dan: "het goed genaamd Braeckell, met getimmer van huys, bergen ende schuyr, backhuys, wagenhuys, stakettingen, boomgaarden [...] gelegen in cattenbroek".
Als je de kaart van Jan van Diepenem goed bekijkt, lijkt het om een riddermatig goed te gaan. Op de kaart van B. de Roy uit 1677 wordt niet meer dan een rechthoekje aangegeven. Wanneer het verval is ingetreden is tot nu toe niet in de archieven gevonden.

Ten noorden van de huidge boerderij vinden we een noh enkele sloten, die mogelijk onderdeel zijn geweest van de vroegere grachten. Bij de boerderij vinden we 18e eeuws bakhuisje, dat mogelijk nog een restant van het kasteel of landhuis is.
Bewoners Er zijn mij geen namen van bewoners bekend.
Huidige doeleinden Op de plaats van het huis of kasteel staat nu de boerderij Brakel.
Opengesteld De boerderij is niet toegankelijk.
Foto's Foto van de huidige boerderij door H. Kortlandt uit 1986 Foto van het bakhuisje door H. Kortlandt uit 1986
Bronnen Tekst: Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, 1995
V.A.M. van der Burg, De kasteel/boerderij "De Brakel" onder Zeist, In: Bulletin van de Van de Poll-Stichting voor Zeister geschiedenis 1986, blz. 41 - 49
Afb. 1: ulletin van de Van de Poll-Stichting voor Zeister geschiedenis 1986
Foto 1 en 2: Bulletin van de Van de Poll-Stichting voor Zeister geschiedenis 1986