Huys ten Bosch

Ligging	Huys ten Bosch ligt op de rechter Vechtoever, Zandweg 44, iets ten zuiden van de dorpskern Maarssen-Dorp.
Andere benaming	Moins et Content
Ontstaan	De oudste vermelding van 'Ten Bussche' dateert van 1387, als ridder Ghiisbrecht van IJsselsteyn een hofstede met 24 morgen land met deze naam in leen heeft.
Geschiedenis	Zoals hierboven vermeld komen we het goed 'Ten Bussche' voor het eerst in 1387 tegen. De volledige vermelding luidt: 'her Ghiisbrecht van IJselsteyne, ridder, hout die hofstede Ten Bussche mit vier ende twintich mergen lants'. Hofstede geeft aan dat het om een boerderij gaat. Dan komen we het goed weer in 1458 tegen, als Johanna Johansdochter van IJsselsteyn ermee beleend wordt. Zij is 'heer Gijsbrecht van Vianen van Rijsenborg, ridders wijff' en waarschijnlijk een kleindochter van de Gijsbrecht uit 1387. Na haar dood in 1476 of daarvoor, wordt dan haar dochter Mechtelt van Raaphorst ermee beleend. Zij is getrouwd met een "Van Hardenbroek"een na haar dood in 1537, volgt haar zoon Cornelis van Hardenbroek haar op. Zes jaar later komt er een einde aan de erfopvolging binnen de familie, want op 6 oktober 1543 wordt door Saris die Doeninck de leeneed afgelegd. Zij doet dit namens jonkvrouwe Anna Pompeus Occodr. Vijf jaar later gaat het goed over op Jacob Hermansz, die in hetzelfde jaar het weer doorgeeft aan Anthonis van Meerten, die ridder is. In de akte wordt vermeld dat het goed inmiddels 56 morgen groot is. Ridder Anthonius van Meerten van Abcoude, heer van Ter Meer (sinds 1546), Maarssen, Essensteyn en Maarssenbroek. In 1569 wordt hij opgevolgd door zijn zoon Hendrik, die het goed voor zijn dood opdraagt aan zijn zus Barbara van Abcoude van Meerten, getrouwd met Gerard van Zoudenbalch, heer van Urk. In 1593 wordt het goed gekocht door Aart van Grotenhuys en Cornelis Cornelisz van Heemskerk. Door hen wordt het goed in tweeën gesplitst; Aart laat zich dan 'Heer van den Bosch' noemen. In de 17e eeuw wordt dit deel verkaveld en op één van die kavels is later Vechtenstein gebouwd. In de akten wordt onderscheidt gemaakt tussen deze twee delen door de benamingen het 'Goed ten Bosch' en het 'Huis ten Bosch'. Dirk van Heemskerk, de zoon van Cornelis, krijgt het huis in 1618 in bezit, maar verkoopt het 9 jaar later aan Pieter Beltens. Pieter is een zwager van Johan Huydecoper, doordat zijn vrouw Constantia Coymans een zus was van Maria Coymans, de vrouw van Johan. Pieter laat het huis in 1628 herbouwen of aanpassen in Hollands-Classicistische stijl, inclusief een torentje door de bekende architect Jacob van Campen. Na het overlijden van Pieter komt het huis in bezit van zijn minderjarige broer Johannes en door diens halfzus Magdalena Beltens, wordt het huis in 1642 verkocht aan Jacob Cromhout. De erfgenamen van Pieter hadden "'t getimmer en noch seecker erfgen daerbij gelegen groot omtrent vijtien roeden" laten taxeren en de waarde werd geschat op 13.000 gulden. Jacob Cromhout is afkomstig uit een katholiek koopmansgeslacht, dat zeer rijk was. Overheidsfuncties vervulden ze niet meer, omdat dit verboden was voor katholieken sinds de Alteratie van 1578. In 1635 trouwt hij met Margaretha Wuytiers, ook afkomstig uit een katholieke familie. Na zijn dood in 1669 legt zijn zoon Bartholomeus de leeneed af. Bartholomeus trouwt met Jacoba Stalpaert van der Wiele, vrouwe van Ter Werve en ze krijgen in elke geval één zoon: Jacob. Als Bartholomeus in 1695 sterft gaat het Huis ten Bosch naar zijn zus Agatha, mogelijk omdat zijn zoon "heer van Ter Werve" geworden is. Als Agatha in 1707 sterft, vererft het huis weer op haar broer Hendrik, die echter in hezelfde jaar ook sterft en het huis komt dan in bezit van de jongste broer Dirk. Dirk trouwt met Elisabeth Wuytiers en het echtpaar krijgt in elk geval twee dochters en een zoon. Zoon Godefridus erft het huis als Dirk in 1716 sterft en zal bijna een halve eeuw eigenaar zijn. Hij liet waarschijnlijk het huis ook aanpassen aan de 18e eeuwse mode. Bij zijn overlijden in 1764 heeft hij een vermogen van f. 653.700,-. Uit 1723 is een rekening bewaard gebleven van een hardstenen pedestal (voetstuk), die Godefridus koopt van Ignatius van Logteren, waarvoor f. 196,12 wordt betaald. Daarnaast wordt er meer gekocht, maar daarvan is niet meer terug te vinden. Alleen de fraai vormgegeven bekroningen op de twee hekpilaren lijken ook van de hand van Ignatius van Logteren te zijn. Nog in 1764 of begin 1765 wordt het huis verkocht aan David Pereira junior, die al eigenaar is van de buitenplaats Luxemburg. Maar hij blijft niet lang eigenaar, want op 30 juli 1765 verkoopt hij het huis al weer aan David de Abraham Levij. Het grappige is, dat hij op 19 augustus van dat jaar nog wel met Huis ten Bosch beleend wordt, inmiddels verworden tot een administratieve handeling. Op 26 oktober geeft hij het leen al aan de Staten van Utrecht, die er dan David mee belenen, zodat de administratie weer klopt. Daarna is het huis steeds van eigenaar verwisseld door verkoop of openbare veiling. Vermeldenswaardig is, dat het huis in 1780 verkocht wordt voor 18000 gulden, terwijl de waarde in 1816, door de economische crisis gedaald is tot f. 7.825,- Door Maria Johanna Bicker Hop die van 1780 tot 1816 eigenaresse is, wordt de naam van het huis veranderd in Moins et Content (minder en tevreden). In 1816 wordt Johannes Buijs de nieuwe eigenaar. Hij wordt soms speculant genoemd an door anderen schei- en natuurkundige. In het begin van de 19e eeuw wordt het huis waarschijnlijk wit gepleisterd; dit zou dan gedaan kunnen zijn door Johanna Maria of Johannes. Als Johannes in 1839 sterft, wordt het huis gekocht door Martinus Adrianus Hartevelt voor dezelfde prijs als in 1780, namelijk f. 18.000,-. In 1922 wordt het huis gekocht door de gemeente Maarssen, die er een gemeentehuis van maakt. 40 jaar later is het te klein geworden en koopt de gemeente Goudestein, waarna 'ten Bosch' verkocht wordt aan Jacob Gieling. Het huis is dan behoorlijk uitgewoond, maar het lukt hem en de huidige eigenaars, het echtpaar van Hövell tot Westervlier, het huis weer bewoonbaar te maken. In 2010 is het huis gekocht door de heer J.J.J. van Lanschot.
Bewoners	1387 ridder Ghijsbrecht van IJsselsteyn 1458 Johanna Johansdr van IJsselsteyn, getrouwd met heer Gijsbert van Vianen van Rijsenborg 1476 - 1496 Elisabeth van Vianen van Rijsenborg (dochter) 1496 - 1537 Mechtelt van Raaphorst (dochter van Elisabeth) 1537 - 1543 Cornelis van Hardenbroek (zoon van Mechtelt) 1543 - 1548 jonkvrouwe Anna Pompeus Occodr. 1548 Jacob Hermansz 1548 - 1569 ridder Anthonius van Meerten van Abcoude 1569 - 1578 Hendrik van Meerten van Abcoude 1578 - 1593 Barbara van Abcoude van Meerten 1593 - 1618 Cornelis Cornelisz van Heemskerk 1618 - 1627 Dirk Cornelis Van Heemskerk 1627 - 1640 Pieter Beltens 1642 - 1669 Jacob Cromhout, getrouwd met Margaretha Wuytiers 1670 - 1695 Bartholomeüs Cromhout (zoon), getrouwd met Jacoba Stalpaert van der Wiele 1695 - 1707 Agatha Cromhout (zus) 1707 Hendrik Cromhout (broer) 1708 - 1717 Dirk Cromhout (broer) 1717 - 1764 Godefridus Cromhout (zoon) 1765 David Pereira junior (koop) 1765 - 1780 David de Abraham Levij (koop) 1780 - 1816 Maria Johanna Bicker Hop (koop) 1816 - 1838 Johannes Buijs 1839 - 1845 Martinus Adrianus Hartevelt 1845 - 1848 jhr Edzard Tjarda van Starkenborch Stachouwer tot Wehe 1848 - 1886 Johan Hendrik Floris van Ewijk 1886 - 1922 Isaäc Jan van der Helm 1922 - 1962 Gemeente Maarssen 1962 - 1970 Jacob Gieling 1970 - 1974 Abraham W. Siewertsz 1974 - 1981 B. Vermeulen 1981 Mr. Zweder Otto Hubert Maria baron van Hövell tot Westervlier, getrouwd met Maria Pia Dreesmann 2010 de heer J.J.J. van Lanschot
Huidige doeleinden	Het huis is bewoond.
Opengesteld	Het huis is niet te bezichtigen.
Foto's
Bronnen	Tekst: Historische Kring van Maarssen E. Munning Schmidt, Plaatsen aan de Vecht en de Angstel, 1985 W, Smits, De eigenaren van Huis ten Bosch, In: Orgaan van de Historische Kring van Maarssen, 17e jaargang, no. 2, 1990, blz. 33 - 39 E. Munning Schmidt, De Van Logterens in de Vechtsreek, In: jaarboekje Niftarlake, 2006, blz 28-30 Foto 2 en 3: uit eigen collectie Foto 1 en 4: Peter van der Wielen Foto 5: Orgaan van de Historische Kring van Maarssen Afb. 1: boek: Provincie Utrecht, 1966 (*)